DREWNIANA ARCHITEKTURA SAKRALNA NA PODLASIU Charakterystyczne dla krajobrazu Podlasia drewniane świątynie różnych wyznań, uwiecznione na fotografiach dr Artura Gawła, można oglądać w Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej. Autor przygotował wystawę plenerową, na którą składa się ponad trzydzieści wielkoformatowych zdjęć. Na nich: kościoły, cerkwie, meczety i molenny Otwarcie wystawy – 8 września, o godzinie 11.30 podczas festynu „Podlaskie Ziołami Pachnące.
Najstarszym zachowanym do dziś obiektem drewnianej architektury sakralnej w województwie podlaskim jest kościół w Kamiennej Starej koło Dąbrowy Białostockiej z około 1610 roku, który wzniesiono jako kaplicę dworską rodu Wiesiołowskich. W XVIII wieku zbudowano wszystkie pozostałe prezentowane na wystawie świątynie katolickie, a więc w Ciborach-Kołaczkach (pierwotnie wzniesiona w Zawadach), Kalinówce Kościelnej, Ostrożanach, Milejczycach i Narwi.
– Dlatego mają wiele wspólnych elementów architektonicznych – mówi autor wystawy – To prostota bryły i charakterystyczny dla tego okresu na Podlasiu, jednokalenicowy dach obejmujący nawę, prezbiterium i zakrystię
Obok wymienionych wyżej obiektów sakralnych Kościoła katolickiego, na fotografiach znalazły się dzwonnice o konstrukcji szkieletowej, z czterospadowym dachem i kościół przeniesiony do Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu z pobliskich Bogut, wzniesiony w XIX wieku. Wśród prezentowanych na wystawie cerkwi najstarsza, z 1785 roku, w Szczytach-Dzięciołowie była do I połowy XIX wieku świątynią unicką. Pozostałe cerkwie w Michałowie, Nowej Woli, Puchłach i Juszkowym Grodzie wybudowano na początku XX wieku w stylu określanym jako rosyjski lub nowobizantyjski. Podstawową ich cechą jest pięć kopuł wieńczących korpus świątyni zbudowany na planie krzyża greckiego. Na wystawie pokazano też dwie molenny – w Gabowych Grądach i Wodziłkach, które są świątyniami staroobrzędowców. Wyjątkowe znaczenie historyczne w skali całego kraju mają dwa meczety zachowane w Bohonikach i Kruszynianach, które wpisane zostały na listę Pomników Historii.
Komponując wystawę dr Artur Gaweł skupił się na pokazaniu budynków w całości. Możemy zobaczyć jak prezentują się z zewnątrz, ale też zajrzeć do środka. Autor miał z czego wybierać. Fotografowaniem drewnianej architektury Podlasia zajmuje się od trzydziestu lat. Jego prywatne fotograficzne archiwum to kilkadziesiąt tysięcy zdjęć.
– Drewniane budownictwo na Podlasiu należy do najcenniejszych wartości kulturowych tworzących tożsamość regionu – podkreśla dr Artur Gaweł – Jego zróżnicowanie i bogactwo jest wynikiem wielowiekowego rozwoju. Z drewna wznoszono budynki mieszkalne i gospodarcze w zagrodach wiejskich, zabudowania dworskie, budynki przemysłowe (wiatraki, młyny wodne, olejarnie, kuźnie, folusze, tartaki), jak również obiekty użyteczności publicznej, jak ratusze, karczmy, czy też szkoły. Z drewna budowano także obiekty sakralne, takie jak kościoły, cerkwie, molenny, meczety i bóżnice. Warto to wszystko utrwalać, bo czas nie jest sprzymierzeńcem drewnianej architektury.
Dr Artur Gaweł jest etnografem, absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od ponad trzydziestu lat mieszka na Białostocczyźnie, od trzech jest dyrektorem Podlaskiego Muzeum Kultury Ludowej.